Eşimin yazdığı "Zaman Bankacılığı" konulu bir makaleyi sizinle paylaşmak istiyorum.
ZAMAN BANKACILIĞI
Zaman bankacılığı deyimiyle ilk defa ABD'de izlediğim bir belgeselde karşılaştım. Ardarda gelen ekonomik krizler ve işsizlikle birleşen hizmetlere erişim olanaklarındaki zorluklar karşısında ABD'deki bazı kasabalarda halkın "zaman bankacılığı" denilen ve her bireyin emeğinin eşitliğine dayanan bu sosyal dayanışma modelini uygulamaya koydukları anlatılıyordu.
Bizim köylerimizde de uygulanan "imece" sisteminin bir değişik türü diyebiliriz. Zaman bankacılığında temel olarak belirli bir yerleşim biriminde insanlar yetenek ve kabiliyetlerine uygun şekilde bazı hizmetleri ücretsiz olarak ihtiyaç duyan yerel halka sunmayı taahhüt ediyorlar. İnsanların ücretsiz sunmayı taahhüt ettikleri hizmet, bir veritabanında kaydediliyor ve bir yöntemle (internet, bir gönüllü merkezi ofis, belediye ve şehir yönetimi vs aracılığıyla) şehir halkının bilgi ve erişimine sunuluyor. İhtiyacı olan insanlar ise bu hizmetleri talep ediyorlar ve ihtiyaç duyan ile hizmeti veren kişi bir araya getirilerek ücretsiz olarak ihtiyaç karşılanıyor.
Bu sistemin adında "bankacılık" geçmesine karşın dikkat ettiğiniz üzere "para" geçmiyor. Bu sistemdeki alışveriş birimi "zaman". Yani her ücretsiz verilen hizmet karşılığında 1 saat veya katları şeklinde kredi kazanıyorsunuz veya hizmeti alan kişi iseniz aldığınız hizmet saati kadar zaman hesabınızın borcuna kaydediliyor.
Hesap dediğimiz kavram ise kişilerin aldıkları veya verdikleri hizmeti basitçe gösteren bir kayıt çizelgesi olarak düşünülebilir. Tabi ki sistemi kötüye kullanımın enegellenmesi ve devamlılığının sağlanabilmesi içinuygulamayı yapan yöreye göre bazı kurallar da mevcut olabiliyor. Örneğin hiç hizmet sunmadan sadece hizmet almanın bir sınıra bağlanması veya bu tür muhtaç kişilere özel ilave kurallar getirilmesi gibi.
Burada temel felsefe bir yörenin halkının yetenek ve imkanlarının bir araya getirilip, kendi aralarında emek saatinin değerinin eşitliği prensibine göre paylaşılması sonucunda, birçok ihtiyacın para kullanılmadan karşılanması ve yaratılan sosyal dayanışma ortamı içerisinde yöre halkının refah ve mutluluk düzeyinin artırılmasıdır.
Burada emek saati değerinin eşitliği kavramını da açıklamakta fayda var. Örneğin bir öğretmenin ücretsiz haftada 5 saat özel ders vermesi, bir diş doktorunun 5 saat ücretsiz diş muayenesi yapması ile bir sıhhi tesisatçının ücretsiz 5 saat musluk tamir etmesi ve bir elektronik eşya tamircisinin ücrestiz 5 saat tamir hizmeti vermesi hep aynı değerdedir. Doktor, öğretmen, marangoz, temizlikçi, çocuk bakıcısı veya kim olursa olsun herkesin hayatından bir saat ayırarak yeteneğini ve bilgisini kullanarak verdiği hizmet eşit olmaktadır.
ABD'deki bazı kasabalarda uygulanan bu sistemde para kullanılmadan hizmet alışverişi olması nedeniyle bazı çevrelerce sistemin sorgulanmasına neden olmuş ve hukuksal olarak sorun yaratıp yaratmadığı dahi inceleme konusu olmuştur.
Yaptığım araştırmalar sonucunda yaygın olmasa da ülkemizde sosyal medya üzerinden oluşturulan ve İstanbul şehri için geçerli olan "Zumbara" adlı zaman bankacılığı uygulamasını tespit ettim.
Bu yöntemi uygulamak için özel olarak hazırlanmış yazılımlar bulunmaktadır. Kendi yöresinde bu sosyal dayanışma uygulamasını başlatmak isteyecek girişmciler bu yazılımları edinerek süreci hızlandırabilir ve kolaylaştırabilirler.
Zaman Bankacılığının günümüz için değişik ve alternatif bir sosyal dayanışmayı programı olarak gönüllü girişmciler tarafından yerel düzeyde uygulanmaya değer bir yöntem olduğunu değerlendiriyorum.
